Muayene Koşulları

Hekim hastayı bizzat görmeli, kim olursa olsun başkasının ifadesine dayanarak rapor düzenlememeli veya mümkün olduğunca başka bir hekimin verdiği rapor tek başına rapora dayanak oluşturmamalıdır.

Hasta yalnızca sağlık personelinin olduğu bir muayene odasında kelepçesiz olarak kabul edilmelidir. Dışarıdan güvenlik önlemi alınamayacak koşullar sözkonusu ise güvenlik personeli muayene paravanının uzağında önlemini alabilir (Jandarma Genel Komutanlığı'nın 10.01.1989 tarihli genelgesi). Hekim maske veya başka yöntemlerle yüzünün gizlendiği ya da hastanın gözlerinin bağlı olduğu durumlarda muayene yapmamalıdır.

Hekim kendi kimliğini - kurumunu- uzmanlık alanını ve görevini hastasına bildirmelidir. Hasta gerekli bilgilendirme yapıldıktan sonra tamamen soyularak muayene edilmelidir. Rapora da hastanın tamamen soyularak muayene edildiği kaydedilmelidir. Hasta tamamen soyunmak istemiyorsa bu durum da rapora geçirilerek hastanın açılmasına izin verdiği yerlerindeki lezyonlar saptanmalıdır.

Muayene sırasında yapılacak her işlem için bilgi verilmesi, açıklamalarda bulunulması, laboratuvar yöntemlerle ilgili ayrıntılı bilgilendirme önem taşımaktadır. İşkenceye maruz kalanlarda psikolojik sekellerin varlığı anamnez alınması ve muayene sırasında hekim için güçlükler yaratabileceği gibi, hasta için de benzer bir travmatik sürecin yaşanması anlamına gelebilir. Muayene öncesinde hastanın aydınlatılması sürecin işleyişinde çok önemlidir.

Muayene Yöntemi

Kimlik Saptanması: Olabildiğince doğru belgelere dayanarak muayene edilecek kişinin kimliği saptanmalıdır. Kolunun mühürlü olması kimlik saptaması için yeterli sayılmamalıdır. Ancak başka imkan tanınmıyorsa yalnızca sol kolunun mühürlü olduğu, kimlik belgesi ibraz edilmediği belirtilmelidir.

Öykü: Yalnızca anamnezde anlatılanlar dahi önemli veriler sağlayabilir. İşkencenin türü, ismi, işkence aletlerinin tanımı, üzerlerindeki yazı veya şekiller, hangi pozisyonda işkenceye başlandığı gibi bilgiler kaydedilmelidir. Bu tür tanımlar kimi durumlarda önemli bir delil olabilmektedir.

Özgeçmiş: Eski travmatik olayların yeni bir travmanın bulguları ile karışmaması için ayrıntılı olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

Yakınma: Fizik bulgularla uyum gösterip göstermemesi bakımından kişinin yakınması önem taşımaktadır ve mutlaka rapora geçirilmelidir.

Klinik bulgular: Yaş, ağırlık, boy, özel bulgular, vb.

Fizik muayene: Tam veya yeterli soyulmalı, uygun bir aydınlatma olan bir odada muayene edilmelidir. Ayakta, yürürken, yatarken, çeşitli hareketleri yaparken gözlenmeli ve ayrıntılı, özenli bir muayene yapılmalıdır. Kuşku duyulan ve gerek görülen durumlarda mutlaka uzmanlardan konsültasyon istenmelidir.

Laboratuvar

X-ray: Kemik sintigrafisi (dövülme, falaka, vb.): İskelet yapıdaki hiperaktivite 15-16 aya kadar sürmektedir. Yumuşak dokuların (testislerin sıkılması, elektrik uygulaması vb.) dinamik sintigrafisi ile de bu bölgelerde travmaya bağlı değişimler araştırılabilir.

Biyopsi: Elektrik yanıklarında; alternatif akım uygulamalarında non spesifik bulgular; epidermal kalınlaşma ve epidermiste beyaz nekroz, spesifik bulgular; epidermiste segmental lezyonlar, epidermiste veziküler nukleuslar (ilk 3 gün), dermiste kalsifikasyon (2 gün - 2 ay) (demir ve kalsiyum için alizarin red-S boyası) gözlenebilmektedir. Doğru akım uygulandığında ise katottakiler bazik solüsyonlarla oluşan lezyonlara, anottakiler asit solüsyonlarla oluşan lezyonlara benzer. Anotta ısı olduğundan termal yanıklarla da benzerlik gösterir.

Biyopsi 4-20 gün arasında alınır. Biyopsi yöntemleri: İnsizyon, punch (zımba), shave (traşlama). Biyopsi yerleri: Ayak parmak araları, el sırtı, ayak bileği, el bileği, karın duvarı, dudak mukozası, göğüs duvarı.

Makroskopik olarak lezyon 1-2 mm'lik hemorajik/kırmızı-kahverengi odak (picana/hafif kabarık benek) biçiminde görülebilir. Bazen kanama çevresinde soluk halka, nadiren ülser vardır, reaktif zon yoktur. Biyopsi almadan önce diseksiyon mikroskopu ile de incelenmelidir.

Kullanılan enerjinin tipi, süresi, gücü belirsizdir. Erken spesifik bulguları bulmak zordur. Picana/benek sivri uçlu bir gereçle alternatif akım düşündürtmektedir. Lezyonların aktif veya iyileşmiş ülser oluşları enerjinin yüksek olduğunu gösterir. Etyolojik kanıt olmasa da fiziksel travmaya uğradıkları kesindir. Deri biyopsisi mutlaka yapılmalı, spesifik bulgular aranmalıdır.

Ultrasound, manyetik rezonans, elektromyografi, bilgisayarlı tomografi gibi tüm laboratuvar yöntemlerinden yararlanmak gerekmektedir.

Rapor

Hekim önyargılı olmamalı ve kendini baskı altında hissetmemelidir. İşkence raporu verebilecek eğitime, klinik, laboratuvar olanaklarına sahip olmalıdır. Adli tıp uzmanı, ortopedist, psikiyatrist, nörolog, iç hastalıkları uzmanı, diş hekimi gibi konsültan yardımı alabilmelidir.

Raporda ortak (Tıp-Yargı) terminoloji geliştirilerek kullanılmalı, hukukçularca okunabilip anlaşılmalıdır. Açık, anlaşılır, basit bir yazı, dil ve uslup, renkli fotoğraf, tablo ve şekiller kullanmalıdır.

Yorum

Yaralanmadaki kaza veya kasıt yorumu yapılırken; "Olası" (>%50 -%99+) ve "kesin" terimlerinin kullanılmasına bilimsellik kazandırılması; %90-95'den fazla olasılığın diagnostik, patognomonik olarak değerlendirilmesi uygun olacaktır. Tüm bulgular anamnezdeki öykü, yakınma ile birlikte değerlendirilmelidir. Aralarında bilimsel nitelikli ilişki kurulmalıdır.

Bulgu yoksa bu kişinin işkence görmediği biçiminde değil, ancak "fiziksel olarak işkence iddiasını destekleyecek bulguya rastlanmamıştır" biçiminde ifade edilmelidir. Örneğin elektrik akımının az şiddette veya kısa süreli verilmesinin muhtemel olduğu ve böylelikle kanıt bulunamayacağı belirtilmelidir.

Kesin kanıt olmasa da destekleyici bulgular olabilir. (Kişi tarafından işkence aletlerinin tarifi, nasıl kullanıldıkları, ne'den yapıldıkları, hangi pozisyonda tutulduklarının anlatılması gibi)

Rapor düzenlenmesi

Adli raporlarla ilgili olarak Sağlık Bakanlığı'nın Adalet Bakanlığı'na 13.07.1995 tarihli yazısı:

Rapor düzenlenirken:

İlgi; muayeneyi isteyen kurum, istek yazısının tarih ve numarası. Muayene tarih ve saati, muayenenin yapıldığı yer,

Kimlik bilgileri; adı, soyadı, baba adı, doğum tarihi (gün-ay-yıl),

Olay-öykü; işkencenin tarihi ve yeri, yapılış şekli ve süresi, hemen sonraki yakınmalar, yapılan tedaviler. (Bir sağlık kurumunda tedavi görmüşse gerektiğinde oradan bilgi istenmelidir.).

Özgeçmiş; işkence öncesi sağlık durumu, geçirdiği hastalıklar ve travmatik olaylar, gördüğü tedaviler.

Yakınma; kişi tam olarak ifade edemiyorsa sorular ile açıklık getirilmelidir.

Fizik Bulgular; genel durum fizik ve mental olarak saptanır. Sıra ile; baş, boyun, gövde üst ve alt ekstremiteler bakılarak işkence iddiası ile ilgili veya ilgisiz tüm bulgular kaydedilir. Yara izleri ve şekil bozuklukları ölçülerek belirlenir. Renkli fotoğraf çektirilmesi en uygunudur. Ekstremitelerin uzunlukları, çevre ölçümleri, aktif ve pasif eklem hareketleri saptanır.

Laboratuvar; iddia, yakınma ve bulgulardan hareketle laboratuvar incelemesi istenmelidir. Kan ve idrar incelemesi, EMG, EEG, basit radyoloji, CT, MR, sintigrafi, biyopsi (punch (zımba), shave (traşlama), insizyonel biyopsiler), .. olguya göre istenebilir.

Yorum; kişinin olayı anlatması, iddiaları, yakınmaları, fizik ve laboratuvar bulguların aradan geçen süre ve uygulanmış tedaviler de gözönüne alınarak birlikte değerlendirilerek bilimsel çerçevede olumlu veya olumsuz objektif ilişkilendirme yapılmalıdır.

Hekim İsmi - İmza - Diploma Numarası - Uzmanlığı

Raporun Nüshaları; bir nüshası sağlık kurumunda kalacak, bir nüshası posta ile savcılığa gönderilecek, bir nüshası rapor istek yazısı getiren güvenlik görevlisine verilecek, bir nüshası da istendiği takdirde muayene edilene veya avukatına verilecek kadar çok nüshalar halinde düzenlenmelidir.

Rapor form örnekleri ek bölümündedir.